Tomorrow Marketers – Bạn có bao giờ tự hỏi về nguyên nhân tư duy của mình chưa đủ “sắc” như mong muốn, dẫn đến việc ra những quyết định chưa đủ tối ưu trong công việc và cuộc sống? Hay bạn đã từng gặp phải tình huống mà, dù có dữ liệu mới hoặc ý kiến đối lập, nhưng vẫn cảm thấy khó khăn khi phải chấp nhận sự thay đổi và ưu tiên những giải pháp “an toàn” dựa trên những gì đã quen thuộc? Đó chính là những ví dụ điển hình của tư duy định kiến (thinking bias).

Tư duy định kiến đã trở thành một trong những thách thức lớn đối với sự phát triển cá nhân và chuyên môn. Thinking bias là hiện tượng mà não bộ của chúng ta tự động áp dụng các mẫu tư duy quen thuộc, thường dựa trên kinh nghiệm quá khứ, để giải quyết vấn đề hiện tại. 

Để đạt được hiệu quả cao hơn trong công việc và cũng như giải quyết tốt các vấn đề cuộc sống, bước đầu tiên, chúng ta cần nhận biết để thay đổi những mẫu tư duy định kiến. Vậy những tư duy định kiến phổ biến mà bạn có thể đã lặp lại nhiều lần là gì? Cùng Tomorrow Marketers tìm hiểu qua bài viết sau nhé! 

1. The Sunk Cost Fallacy

Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta thường gặp phải tình huống phải đối diện với quyết định về việc tiếp tục hoặc dừng lại với một hành động, một dự án hoặc một mối quan hệ. Trong tình huống này, việc quyết định dựa trên chi phí đã bỏ ra trong quá khứ thay vì xem xét các lợi ích của quyết định hiện tại và tương lai được gọi là The Sunk Cost Fallacy, hay Định kiến chi phí chìm.

Ví dụ phổ biến về The Sunk Cost Fallacy có thể là khi một cá nhân tiếp tục ở lại trong một mối quan hệ không hạnh phúc chỉ vì họ đã đầu tư quá nhiều thời gian và công sức vào đó. Tương tự, một doanh nghiệp có thể tiếp tục đầu tư vào một dự án thua lỗ chỉ vì họ đã chi ra nhiều tiền trước đó.

Nguyên nhân chính của The Sunk Cost Fallacy là sự chi phối của cảm xúc và mong muốn tránh mất mát. Con người thường không muốn nhìn nhận rằng họ đã đầu tư một phần của bản thân vào điều gì đó mà sau này có thể không thành công hoặc không mang lại kết quả như mong đợi. Họ có thể đánh giá quá cao giá trị của những gì họ đã sở hữu, và do đó, họ dễ dàng bị cuốn vào việc tiếp tục đầu tư thêm thời gian, tiền bạc và công sức vào một lựa chọn không hiệu quả.

Hậu quả của The Sunk Cost Fallacy là đáng kể, đặc biệt là trong môi trường công việc và học tập. Bị ảnh hưởng nhiều bởi dữ liệu quá khứ, con người thiếu khả năng phân tích thông tin một cách khách quan và đánh giá lập luận một cách logic để đưa ra kết luận hợp lý. 

Một ví dụ về cách các marketer áp dụng sunk cost fallacy để thu hút khách hàng là qua các chương trình tích lũy điểm thưởng. Trong những chương trình này, khách hàng sẽ tích lũy điểm dựa trên số tiền họ đã chi tiêu khi mua hàng. Khi khách hàng đã tích lũy được một số điểm nhất định, họ sẽ có cảm giác rằng mình đã đầu tư quá nhiều để bỏ cuộc giữa chừng, dù cho việc tiếp tục mua sắm có thể không thực sự cần thiết. Điều này thúc đẩy họ tiếp tục chi tiêu để không “lãng phí” những gì họ đã tích lũy được, dù rằng những điểm thưởng đó không có giá trị thực sự tương xứng với chi phí mà họ đã bỏ ra.

Ứng dụng tâm lý học hành vi để thiết kế ra các chương trình giá đánh vào động lực tiềm thức người tiêu dùng, từ đó thúc đẩy hành vi mua hàng sẽ được giảng dạy chi tiết trong khóa học Consumer Psychology for Brand Strategy | Tham gia khóa học ngay để “refreshing” lại chiến lược thương hiệu!

2. Survivorship Bias

Khi chúng ta chiêm ngưỡng thành công của người khác, chúng ta thường bị mê hoặc bởi hình ảnh lấp lánh của họ mà quên đi rằng phía sau mỗi thành công là hàng ngàn lần thất bại và nỗ lực. Khi chúng ta thấy một công ty thực hiện một chiến dịch marketing trên mạng xã hội và nhận được hàng triệu lượt xem, chúng ta ngưỡng mộ, vội học theo ngay mà chưa nghĩ kĩ liệu chiến dịch này có mang lại bất kỳ chuyển đổi đóng góp vào doanh số bán hàng của doanh nghiệp của mình?

Đây là Survivorship Bias, một trong những định kiến tư duy phổ biến nhất mà chúng ta thường gặp trong cuộc sống và công việc. Survivorship Bias là hiện tượng mà chúng ta chỉ tập trung vào những người hoặc những thứ đã thành công, bỏ qua những người hoặc những thứ đã thất bại. 

Nguyên nhân của Survivorship Bias phần lớn là do con người có xu hướng tìm kiếm những câu chuyện tích cực và né tránh những thông tin tiêu cực. Chúng ta thích nghe về những người thành công và những chiến thắng lịch sử, và do đó chúng ta dễ dàng bỏ qua những trường hợp thất bại và những người thất bại.

Hậu quả của Survivorship Bias là nghiêm trọng. Chúng ta có thể đưa ra các quyết định sai lầm trong nhiều lĩnh vực như đầu tư, kinh doanh, giáo dục và nhiều lĩnh vực khác khi chỉ tập trung vào những thành công mà bỏ qua những thất bại. Điều này có thể tạo ra góc nhìn một chiều trong việc giải quyết vấn đề của doanh nghiệp và thiếu đi góc nhìn đa chiều, tính critical trong quá trình đánh giá thực tế của một dự án hoặc một sự kiện. Đồng thời, Survivorship Bias cũng có thể gia tăng bất bình đẳng khi chỉ tập trung vào những người thành công, bỏ qua những khó khăn và bất lợi mà những người khác phải đối mặt. Điều này có thể ảnh hưởng đến lãnh đạo và quản lý trong một tổ chức.

Một ví dụ về cách marketer áp dụng Survivorship Bias để thu hút khách hàng là trong quảng cáo các “khóa học làm giàu không khó”. Các marketer thường chỉ nêu bật những câu chuyện thành công của một số ít học viên đã đạt được lợi nhuận đáng kể sau khi tham gia khóa học, mà không đề cập đến số đông học viên khác không đạt được kết quả tương tự. Điều này tạo ra ấn tượng về việc dễ dàng đạt được thành công, khiến nhiều người đăng ký với hy vọng sẽ trở thành một trong những câu chuyện thành công đó.

Đọc thêm: Đặc thù xây dựng thương hiệu ngành giáo dục – Case study The IELTs Workshop

3. The Infinite Hotel Paradox

Khi bước vào lãnh địa của toán học và triết học, chúng ta thường gặp phải The Infinite Hotel Paradox – một ví dụ về định kiến tư duy phức tạp mà chúng ta thường bị mắc kẹt. Trong câu chuyện, có một khách sạn với số lượng phòng vô hạn, mà tất cả đều đã đầy. Rồi đột nhiên, một ông khách mới xuất hiện. Thách thức đặt ra là làm sao để chứng minh rằng chúng ta có thể tiếp đón thêm một khách mà không cần phải di chuyển bất kỳ khách nào khác.

The Infinite Hotel Paradox là một ví dụ minh họa cho cách tư duy của chúng ta thường gặp khó khăn khi đối mặt với các khái niệm vô hạn. Trong ví dụ này, dường như có một giải pháp “không thể”, nhưng điều đó chỉ là sự phản ánh của sự hạn chế của tư duy con người trước những khái niệm vô hạn và vô cùng.

Ví dụ về cách marketer áp dụng The Infinite Hotel Paradox để thu hút khách là trong ngành dịch vụ đăng ký trực tuyến, như các nền tảng phát trực tuyến âm nhạc hoặc video. Trong trường hợp này, hãng dịch vụ có thể quảng cáo rằng không có giới hạn về số lượng bài hát hoặc chương trình mà một người dùng có thể tiêu thụ, ngay cả khi hàng triệu người khác cũng đang truy cập vào các tài nguyên tương tự tại cùng một thời điểm. Điều này làm nổi bật khả năng “vô hạn” trong việc cung cấp dịch vụ, thu hút khách hàng bằng cảm giác không bao giờ cạn kiệt nội dung, dù thực tế số lượng người sử dụng cùng lúc có thể rất lớn, hoặc một người dùng cũng không thể nghe quá 1000 bài trong 1 năm. 

4. Giải pháp nào cho việc cải thiện thinking bias?

Khi đối mặt với tư duy định kiến, việc áp dụng các giải pháp hiệu quả có thể giúp chúng ta nhìn nhận vấn đề một cách rõ ràng và đưa ra quyết định đúng đắn. Dưới đây là một số giải pháp mà bạn có thể áp dụng để cải thiện tư duy của mình:

• Phân Tích SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats): Mô hình SWOT là một công cụ phân tích chiến lược phổ biến, giúp bạn xác định các yếu tố quan trọng như điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của một vấn đề. Phân tích SWOT, bạn có thể đánh giá tổng thể và đưa ra quyết định dựa trên cái nhìn toàn diện về tình hình. Việc áp dụng mô hình SWOT trong việc giải quyết vấn đề sẽ giúp bạn tránh được các định kiến và quyết định không tối ưu.

Đọc thêm: Phân tích thị trường và đánh giá tiềm lực doanh nghiệp theo mô hình Porter’s 5 Forces & mô hình SWOT

• Bản Đồ Tư Duy Issue Tree: Bản đồ tư duy Issue Tree là một công cụ mạnh mẽ để phân tích các mối liên hệ giữa các ý tưởng khác nhau. Bằng cách tạo ra một cấu trúc rõ ràng và logic, bạn có thể phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đưa ra các giả định và kết luận chính xác hơn. Sử dụng bản đồ tư duy Issue Tree sẽ giúp bạn phát hiện và loại bỏ các định kiến không cần thiết, từ đó tăng cường khả năng phân tích và suy luận của bản thân.

Đọc thêm: 5 bước áp dụng mô hình Issue Tree của McKinsey trong Business Case

3. Ma Trận Quyết Định: Ma trận quyết định là một công cụ hữu ích để so sánh các lựa chọn khác nhau dựa trên các tiêu chí khác nhau. Thông qua đánh giá và xếp hạng mức độ quan trọng của từng tiêu chí, bạn có thể đưa ra quyết định có căn cứ và logic hơn. Sử dụng ma trận quyết định sẽ giúp bạn tránh được ảnh hưởng của định kiến và tập trung vào những yếu tố quan trọng nhất trong quá trình ra quyết định.

4. Luyện Giải Các Critical Thinking Case: Thực hành giải các bài toán về tư duy logic và phân tích là cách tốt nhất để cải thiện kỹ năng của bạn. Tham khảo series bài tập luyện critical thinking qua case study của Tomorrow Marketers!

Tư duy Critical Thinking theo chuẩn GMAT cùng các case study cụ thể sẽ được giảng dạy chi tiết trong khóa học Master Critical Thinking & Interview của Tomorrow Marketers

5. Marketer có thể áp dụng các thinking bias như thế nào để thu hút khách hàng?

Theo các chuyên gia từ đại học Harvard, 95% quyết định mua hàng đến từ sự phi lý trí. Trong bối cảnh kinh doanh đầy cạnh tranh hiện nay, khả năng đột phá dựa trên hiểu biết sâu sắc về tâm lý người tiêu dùng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Quyết định của họ thường chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ cảm xúc, nhưng các chiến dịch marketing hiện nay phần nhiều lại chưa đầu tư đúng mực vào yếu tố tâm lý.

Bằng cách hiểu rõ cách người tiêu dùng xử lý thông tin và đưa ra quyết định, các marketer có thể sử dụng những thinking bias để thiết kế chiến dịch quảng cáo và trình bày sản phẩm một cách tinh tế, sao cho phù hợp với xu hướng tư duy và kỳ vọng của người tiêu dùng. 

Để giúp Marketer hiểu sâu về các thinking bias, cũng như cách áp dụng trên thực tế vào hoạt động marketing, Tomorrow Marketers Executive Education xin giới thiệu khóa học “Applied Consumer Psychology for Brand Strategy” với giáo trình được tinh chọn và phát triển dựa trên hệ thống kiến thức khoa học Tâm lý hành vi của các trường kinh doanh hàng đầu thế giới. Tìm hiểu ngay tại đây.

Tạm kết

Việc có định kiến tư duy là không tránh khỏi do sự ảnh hưởng bởi yếu tố môi trường sống, làm việc, những người xung quanh. Tuy nhiên, cải thiện khả năng tư duy đa chiều, tư duy phản biện là vô cùng cần thiết cho mỗi người trong việc giải quyết các vấn đề từ công việc đến cuộc sống. Bằng cách áp dụng các giải pháp ở phần 4 phía trên, bạn có thể nâng cao khả năng tư duy logic và ra quyết định một cách hiệu quả hơn, đồng thời tránh được các định kiến và sai lầm không đáng có. Nhưng chưa đủ, điều đặc biệt quan trọng là bạn cần có nền tảng tư duy vững chắc để có thể ứng dụng trong đa dạng trường hợp khác nhau. Tham khảo khóa học Master Critical Thinking & Interview của Tomorrow Marketers giúp bạn trang bị critical thinking theo chuẩn GMAT (đầu vào của các trường kinh doanh hàng đầu thế giới), thay đổi cách tư duy, hạn chế những định kiến để đạt hiệu quả cao trong công việc cũng như cuộc sống.